Zabat

Rekonstrukcija zapadnog zabata na Partenonu
Timpanon iz crkva Vézelaya iz 1130., sa prikazom Strašnog suda, čestog motiva romaničkog kiparstva

Zabat ili Kalkan je trouglasta čeona strana neke zgrade sa dvovodnim krovom; također se upotrijebljava iznad vrata, prozora i sl. Pod tim pojmom se podrazumijeva i cijela zidna površina iznad koje je ovaj dio. U terminologiji majstora još se za ovo upotrebljavaju izrazi "kibla" i "kalkan". Drugačije se još ovaj elemenat zove timpanon. U grčkoj arhitekturi kod dorskih građevina najčešće ima reljef a kod ionskih reljef je obavezan. U srednjovjekovnoj arhitekturi to je dio portala između nadvratnika i luka koji se još zove i luneta koja nastaje iz razloga da se pomoću luka rastereti ravni nosač prebačen preko određenog otvora i u tom smislu ona je identična sa timpanon. Lunete su u srednjovjekovnoj arhitekturi i posebno u romanici bile osnovne površine na kojima se se razvijali figurativni prikazi. U renesansi se ovaj oblik (timpanon) upotrebljava također iznad portala a njegova logična funkcija da odvodi vodu je u baroku narušena smještanjem skulpture u vrh timpanon u smislu bogatog ukrašavanja portala u baroknom stilu i narušavanje logike koja je postojala u grčkoj umjetnosti.


Developed by StudentB